Dysforia płciowa jest problemem znanym przede wszystkim osobom transpłciowym. Wywołuje ono ogromną ilość cierpienia i znacząco przyczynia się do pogorszenia stanu psychicznego. Sprawdź, czym jest dysforia i jak sobie z nią radzić.
Czym jest dysforia płciowa?
Dysforia płciowa (ang. gender dysphoria) określa cierpienie psychiczne odczuwane przez daną osobę z powodu niedopasowania jej płci przypisanej przy urodzeniu, z tożsamością płciową. Najczęściej dotyczy ona osób transpłciowych, przed rozpoczęciem procesu tranzycji.
Dawniej dysforia płciowa widniała w DSM („Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych); klasyfikowano ją jako zaburzenie tożsamości płciowej. Wraz z uaktualnieniem danych i pojawieniem się DSM-5, czyli „Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders”, zmieniono jednak tę klasyfikację; w dokumencie zamiast zaburzenia tożsamości płciowej pojawiła się po prostu nazwa dysforii płciowej. Uznano bowiem, że określanie cierpienia osób transpłciowych jako „zaburzenie” jest stygmatyzujące.
Dysforia płciowa u dzieci
„Dysforia płciowa u dzieci” oraz „u dorastających i dorosłych” znajdują się w DSM-5 dwóch oddzielnych kategoriach pod hasłem dysforii płciowej.
U dzieci odczuwających niezgodność między przypisaną płcią a swoją tożsamością, występuje szereg objawów, znacząco upośledzających funkcjonowanie w sferze społecznej i sprawiających najmłodszym duży dyskomfort. Zalicza się do nich:
- przekonanie o byciu osobą innej płci lub pragnienie bycia taką osobą;
- skłonność do preferowania zabawek i czynności stereotypowo przypisanych do płci przeciwnej;
- odrzucanie zabawek i czynności kojarzonych z płcią przypisaną;
- skłonność do noszenia ubrań charakterystycznych dla płci przeciwnej;
- poszukiwanie znajomych wśród osób płci przeciwnej;
- tendencja do przyjmowania ról płciowych typowych dla płci przeciwnej (np. w zabawie);
- niechęć do swojej anatomii płciowej i pragnienie posiadania cech fizycznych przypisanych do płci przeciwnej;
Warto pamiętać, że pierwszy z podpunktów jest niezbędny dla stwierdzenia, czy dane dziecko odczuwa dysforię płciową.
Objawy dysforii płciowej u dorosłych
Kryteria DSM-5 odnośnie dysforii płciowej u osób dojrzewających i dorosłych przedstawiają się następująco:
- Osoba odczuwa niespójność między pierwszo- i drugorzędowymi cechami płciowymi a swoją tożsamością płciową;
- pragnienie pozbycia się cech płciowych, z powodu ich niedopasowania z tożsamością płciową;
- silne pragnienie posiadania cech płciowych charakterystycznych dla płci przeciwnej;
- silne pragnienia bycia osobą o płci różnej, od przypisanej;
- pragnienie bycia postrzeganym jako osoby innej, od przypisanej;
- przeświadczenie, że dana osoba ma reakcje, uczucia i zachowania typowe dla płci innej, od przypisanej.
Podobnie jak w przypadku dzieci, osoby dorosłe, których dotyczą wszystkie powyższe objawy, mogą mówić o dysforii, o ile powodują one silny dyskomfort, utrudniają codzienne życie oraz negatywnie wpływają na zdrowie psychiczne.
Leczenie dysforii płciowej
Leczenie osoby doświadczającej dysforii płciowej zawiera terapię, wspieranie ekspresji płciowej, zabiegi kosmetyczne, terapię hormonalną oraz operację korekcyjną. Wszystkie one mają na celu zmniejszenie dyskomfortu i cierpienia związanego z niedopasowaniem płci przypisanej, do odczuwanej. Warto pamiętać, że nieco inaczej podchodzi się do leczenia dorosłych/dorastających osób, oraz dzieci.
Leczenie dysforii płciowej u dzieci – terapia i wsparcie rodziców
Leczenie dzieci doświadczających dysforii płciowej obejmuje przede wszystkim wizyty u psychologów, psychoterapeutów i psychiatrów. Niestety bardzo często zdarza się, że specjaliści, zamiast starać się dotrzeć do powodów cierpienia i wyjaśnić dziecku pojęcie tożsamości oraz transpłciowości, starają się zachęcić je do zaakceptowania swojej przypisanej płci. Chociaż takie sytuacje nadal mają miejsce w wielu gabinetach lekarskich, uznaje się je za nieetyczne i szkodliwe.
Jak powinna zatem wyglądać prawidłowa pomoc? Specjalista powinien przede wszystkim zachęcić rodziców dziecka do wspierania swojej pociechy. Nie trzeba nakierowywać jej na konkretną tożsamość; zamiast tego warto pozostać otwartym, uważnie słuchać i obserwować zachowania dziecka. W razie występowania u niego niepokoju, czy dyskomfortu, warto zachęcać je do odkrywania praktyk i cech innej płci.
Blokery u dzieci z dysforią płciową
Niektórzy specjaliści zajmujący się leczeniem dzieci doświadczających dysforii płciowej, decydują się na przepisywanie tzw. blokerów. Mają one na celu zahamowanie dojrzewania płciowego, do czasu, aż dziecko będzie w stanie podjąć świadomą decyzję o zasadności rozpoczęcia terapii hormonalnej i poddania się operacji korekty płci.
Chociaż przepisywanie dzieciom blokerów ma swoich przeciwników, którzy domagają się zakazu takowego działania, liczne badania pokazują, że mogą mieć one bardzo pozytywny wpływ na psychikę. Jedno z nich, przeprowadzone przez Amerykańską Akademię Pediatryczną, potwierdza, że dzieci z dysforią płciową, które przyjmują blokery radzą sobie i czują się lepiej, niż te, którym blokerów nie przepisano.
Psychoterapia, terapia hormonalna i operacja – leczenie dorosłych
Droga do leczenia dysforii płciowej u dorosłych nie jest łatwa. Podobnie, jak w przypadku dzieci, zdarzają się specjaliści, którzy zamiast pomóc danej osobie zrozumieć swoje uczucia i wyjaśnić, czym jest transpłciowość, przekonuje je do zaakceptowania płci narzuconej przy narodzinach. Leczenie dysforii powinno natomiast opierać się o wsparcie dla tożsamości płciowej i zachęcanie do wyrażania jej w codziennym życiu.
Ponadto osoby, które uzyskały pozytywną opinię od specjalisty, mogą starać się o zgodę na przyjmowanie hormonów. Z biegiem czasu przyniosą one efekty pod postacią niektórych cech charakterystycznych dla płci przeciwnej. Osoby identyfikujące się jako transpłciowe nierzadko decydują się także na rozpoczęcie procesu korekty płci i poddanie się np. falloplastyce/metoidioplastyce (mężczyźni) lub rekonstrukcji waginy (kobiety).
Dysforia płciowa – podsumowanie
Dysforia i niezgodność płciowa niesie za sobą silny dyskomfort, niezależnie, czy występuje u dorosłych, czy dzieci. Odpowiednia praca z tą sytuacją, wsparcie psychologiczne, psychiatryczne oraz rozpoczęcie tranzycji medycznej może jednak zdziałać cuda i pomóc uporać się z cierpieniem osób transpłciowych.
Zobacz także:
- Transpłciowość – poznaj fakty i mity o osobach transpłciowych
- Tranzycja – sprawdź, na czym polega proces korekty płci u osób transpłciowych
- Deadname – imię, którego nie powinno się wymawiać. Dowiedz się wszystkiego o deadnamingu i jak go unikać
- Cisgender – kim jest osoba cispłciowa i skąd wziął się ten termin? Dowiedz się wszystkiego o cispłciowości
- Trans-kobieta – dowiedz się wszystkiego o osobach trans oraz o procesie tranzycji