Transpłciowość jest terminem, z którym zapewne zetknęło się bardzo wiele osób. Niestety wokół tematu narosło wiele krzywdzących przekonań, które często uniemożliwiają osobom trans godne funkcjonowanie w naszym społeczeństwie.
Nagłośniona w ostatnich latach ogólnoświatowa kampania przeciwko osobom transpłciowym zwróciła uwagę wielu osób na temat tożsamości płciowej i związanych z nią stereotypów. Na szczęście spora część, zamiast dać się porwać mowie nienawiści, woli krzyknąć „sprawdzam!”. Jeżeli i ty zastanawiasz się, czym jest transpłciowość i jakie nieprawdziwe przekonania się z nią wiążą, zapoznaj się z poniższym artykułem.
Czym jest transpłciowość?
Terminem transpłciowość określa się niezgodność płci przypisanej danej osobie przy narodzinach oraz tożsamości płciowej. Przeciwieństwem jest cispłciowość lub cisgenderyzm, który oznacza spójność między własną tożsamością i płcią, którą ustala się podczas narodzin.
Warto pamiętać, że transpłciowość jest określeniem zbiorczym i może obejmować zarówno osoby o tożsamości przeciwnej do tej, którą im przypisano (transkobiety oraz transmężczyźni), jak i tych, których płeć wymyka się binarnemu podziałowi (niebinarne, genderqueer itd.). Niektórzy uważają, że termin transpłciowość może obejmować także tzw. trzecią płeć oraz transwestytyzm.
Historia pojęcia transpłciowość
Koncepcja transpłciowej społeczności powstała już w 1984 r. Określenie transpłciowość stosowano jako tzw. umbrella term, czyli ogólny termin określający każdego, czyja tożsamość płciowa nie jest spójna z płcią, którą ustalono przy urodzinach.
Ujednolicenia terminu następowało powoli; w 1992 r. Międzynarodowa Konferencja na temat Prawa Transpłciowego i Polityki Zatrudnienia określała terminem transpłciowość osoby „transgenderowe, transseksualne oraz praktykujące cross-dressing„, a także każdego, kto decyduje się na tranzycję. Z kolei w 1992 r. Leslie Feinberg opublikowała w broszurze „Transgender Liberation: A Movement Whose Time has Come”, że transpłciowość może odnosić się do każdej sytuacji, w której następuje niezgodność płci. Z kolei w 1994 r. badaczka i teoretyczka gender Susan Stryker zdefiniowała transpłciowość jako wszystkie tożsamości i praktyki, które przekraczają społecznie skonstruowane granice płci. Według tego wyjaśnienia, pod określeniem transpłciowości zawierają się zatem także niebinarność, genderqueer, transwestytyzm, trzecia płeć itp.
Termin transpłciowość przez znaczną część lat 90 i na początku 2000 przypisywano wyłącznie kobietom i mężczyznom, którzy identyfikowali się z płcią przeciwną. Obecnie coraz częściej mówi się o definicji podobnej tym zaproponowanej przez m.in. Feinberg czy Stryker. Pod parasol transpłciowości wchodzą zatem także m.in. osoby niebinarne.
Jak zwracać się do osób transpłciowych?
Pierwszą rzeczą, o której należy pamiętać, to, aby nie stosować w stosunku do osób trans określenia „transseksualny”. Jest to określenie historyczne i medyczne, a ponadto po polsku budzi skojarzenia z orientacją seksualną, a nie tożsamością płciową.
Oprócz tego ważne jest, aby upewnić się, co do zaimków, które stosuje osoba transpłciowa. Mogą one być bowiem bardzo różne i nie warto zakładać, że użyje się poprawnej formy. Chociaż zaimki ona/jej i on/jego są bardzo popularne, w języku polskim możemy natknąć się na formy z x (np. przyszłxś), ono/jego, ono/jeno, ono/jejgo itd. W razie wątpliwości zawsze warto się upewnić. Zwykłe pytanie: „Jak się do ciebie zwracać?” z pewnością nikogo nie obrazi, a może wręcz pozwolić uniknąć faux-pas.
Zwracanie się do osoby transpłciowej przy pomocy nieprawidłowych zaimków lub imienia jest nie tylko niekulturalne, ale może także powodować dyskomfort i sprawiać psychiczny ból. Celowe stosowanie niewłaściwej formy i deadname’u, pomimo napomnień drugiej strony, jest natomiast jawnym przejawem transfobii i przemocą.
Tranzycja – czym jest?
Wiele osób transpłciowych decyduje się na korektę swojej płci, zwanej także tranzycją. Popularnym, choć nieprawidłowym określeniem procesu, jest także zmiana płci; podkreśla się jednak, że podczas niego nie następuje żadna faktyczna przemiana, a dopasowanie cech zewnętrznych do prawidłowej płci danej osoby.
Na czym polega tranzycja?
Proces korekty płci jest bardzo długi, potrafi trwać nawet kilka-kilkanaście lat. W wielu krajach przed jej rozpoczęciem konieczne jest odbycie konsultacji z psychologiem, psychiatrą i seksuologiem. Później najczęściej można już rozpocząć kolejne etapy, do których zalicza się m.in.:
- Terapię hormonalną – osobie transpłciowej przepisuje się przede wszystkim estrogen (kobietom) i testosteron (mężczyznom), w odpowiednio dobranych dawkach. Kobiety doświadczają m.in. powiększenia biustu, zmniejszenia owłosienie ciała i tkanki mięśniowej, mężczyźni natomiast mogą zaobserwować u siebie zarost, zahamowanie miesiączki, czy obniżenie tembru głosu. Niestety na efekty przyjmowania hormonów należy czekać nawet kilka miesięcy.
- Zabiegi kosmetyczne – może to być depilacja laserowa, zagęszczanie rzęs, wizyta u fryzjera itp. – wszystko, co pozwoli osobie transpłciowej poczuć się pewniej.
- Operacja – dotyczy np. rekonstrukcji klatki piersiowej, zmniejszeniu lub zwiększeniu piersi, spiłowywaniu jabłka Adama, lipoplastyki, chirurgicznej zmiany wysokości tonu głosu, metoidoplastyki i falloplastyki. Niestety w Polsce istnieje zakaz „pozbawiania kogokolwiek płodności”. Stąd wszelkie zabiegi dotyczące narządów rozrodczych można przeprowadzić dopiero po wprowadzeniu zmian dotyczących płci w dokumentach osobistych. Wiele osób transpłciowych wybiera raczej kliniki zagraniczne, gdzie proces przygotowywanie się do operacji jest znacznie ułatwiony.
Mity o osobach transpłciowych
Z transpłciowością wiąże się wiele bardzo szkodliwych i nieprawdziwych stereotypów. Utrudniają one codzienne życie osobom transpłciowym i sprawiają, że wiele z nich nadal boi się wyoutować przed swoimi bliskimi. Jakie są najpopularniejsze mity?
Młodzi ludzie „wyrastają” z transpłciowości
Chociaż nie wiadomo obecnie co odpowiada za daną tożsamość, zdarza się, że już małe dzieci odczuwają silną przynależność do innej płci. Transpłciowej dziecko z czasem stanie się transpłciowym dorosłym, gdyż nie jest to coś, z czego się wyrasta.
Przekonanie o tym, że młoda osoba w przyszłości „zmienia zdanie” co do swojej płci może wynikać z faktu, że ukrywa ją ona przed bliskimi i stara się wieść życie jako cispłciowa. Powodem mogą być np. presja bliskich, transfobia społeczna oraz zinternalizowana. Takie działanie bardzo często prowadzi jednak do problemów psychicznych, depresji i pogłębiającej się dysforii płciowej.
Transpłciowość to tylko moda
Wiele osób uważa, że transpłciowość jest wyłącznie modą, popularyzowaną przez media społecznościowe i zagadnieniem, z którym uprzednie pokolenia nie musiały się mierzyć. Jest to zupełna nieprawda. Istnieje wiele dowodów, że transpłciowość istniała już przed wiekami, w różnych kulturach i na niemal każdej szerokości geograficznej. Z pewnością nie można mówić o niej jako czymś nowym, czy przejściowym.
Wiele osób transpłciowych prędzej czy później decyduje się na detranzycję
Detranzycja, czyli powrót do pierwotnej tożsamości płciowej, dotyczy bardzo niewielkiego procenta wszystkich osób transpłciowych. Ponadto, jak wskazują badania, jej najczęstszą przyczyną są czynniki zewnętrzne, czyli transfobia, presja otoczenia itp. Osób, które odczuwają wewnętrzną potrzebę detranzycji jest natomiast bardzo niedużo.
Osoby transpłciowe odczuwają pociąg do tej samej płci
Tożsamość płciowa istnieje niezależnie od orientacji seksualnej. Osoby transpłciowe, tak samo jak cisgenderowe, mogą odczuwać pociąg do różnych płci.
Transpłciowość – podsumowanie
Odpowiednia edukacja na temat transpłciowości z pewnością może być natomiast jednym ze sposobów na zwalczanie szkodliwych stereotypów i szerzenie świadomości na temat rzeczywistej sytuacji osób trans, która nierzadko bywa bardzo trudna. Zachęcamy zatem do dalszego zgłębiania zagadnienia!
Zobacz także:
- Cisgender – kim jest osoba cispłciowa i skąd wziął się ten termin? Dowiedz się wszystkiego o cispłciowości
- Seks z trans – co warto wiedzieć?
- Deadname – imię, którego nie powinno się wymawiać. Dowiedz się wszystkiego o deadnamingu i jak go unikać
- Tranzycja – sprawdź, na czym polega proces korekty płci u osób transpłciowych
- Transpłciowość a transseksualność – jaka jest różnica? Sprawdź, który termin jest poprawny