Homofobia jest bardzo powszechnym zjawiskiem, które może w bardzo poważny sposób wpłynąć na zdrowie psychiczne i poczucie bezpieczeństwa wielu osób nieheteronormatywnych. Na czym dokładnie polega? Podopowiadamy!
Niechęć do osób o odmiennej orientacji seksualnej nie jest niestety niczym szczególnie egzotycznym w Polskim społeczeństwie. Chociaż homofobia kojarzy się przede wszystkim z jawną dyskryminacją, to jednak istnieją jej inne, równie krzywdzące, chociaż mniej spektakularne odmiany. Sprawdź, z czym dokładnie wiąże się ten termin, skąd się wziął i jak można przeciwdziałać zjawisku dyskryminacji ze względu na orientację seksualną.
Czym jest homofobia?
Homofobia definiowana jest jako irracjonalna niechęć, a nawet nienawiść w stosunku do osób homoseksualnych. Jeden z członów tego słowa ma korzenie w greckim wyrażeniu phobos, które oznacza lęk. Przyjmuje się, że zachowania homofobiczne mogą być źródło w braku wiedzy, a uprzedzenia na tym tle nie mają żadnych racjonalnych podstaw.
W 2006 roku Parlament Europejski rozszerzył powszechną definicję homofobii. Miała się ona odnosić już nie tylko do homoseksualistów, ale także do osób biseksualnych, czy transseksualnych. W języku potocznym coraz częściej jednak w stosunku do innych grup ze środowiska LGBT + odnosi się inne terminy.
Homofobia może przyjmować różne formy. W skrajnych przypadkach doprowadza do zabijania lub pozbawiania wolności osób homoseksualnych. Jest to jednak zjawisko o wiele szersze. Dotyczy przemocy ekonomicznej, dyskryminacji na rynku pracy i w dostępie do dóbr i usług.
Pochodzenie terminu
Termin homofobia rozpropagował działacz społeczny Georg Weinberg w swojej książce Society and the Healthy Homosexual wydanej w 1972 roku. Pierwsze użycie tego słowa datuje się na rok 1969. Wówczas padło ono w jednym z artykułów opublikowanych w magazynie Time.
Jest to więc termin stosunkowo nowy, który w dyskursie zachodnim funkcjonuje od kilkudziesięciu lat. W Polsce natomiast zaczął pojawiać się dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Rozpowszechniło się natomiast w roku 2001, kiedy to powstała organizacja pozarządowa: Kampania Przeciw Homofobii.
Jakie są kategorie homofobii?
W dyskursie naukowym wyróżnia się dwie kategorie homofobii:
- zinternalizowaną;
- społeczną.
Homofobia zinternalizowana
Nazywana również homoseksualizmem odrzucanym przez ego. Termin klasyfikowany jest jako zaburzenie, które w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10 widnieje pod kodem F66.1. Zinternalizowana homofobia polega na przejawianiu uprzedzeń wobec gejów, lesbijek i innych osób LGBT+. Wynika ona z niczego innego, jak tylko własnego, wypartego homoseksualizmu, którego dana osoba nie chce zaakceptować.
Homofobia społeczna
Homofobia społeczna to zjawisko, które polega na negatywnym odnoszeniu się do osób homoseksualnych oraz tych, które zostały za takie uznane. Objawia się w formie słownej i fizycznej przemocy oraz dyskryminacji społecznej na różnym tle. Przykłady tego zjawiska można mnożyć. Wymienimy jednak kilka najbardziej powszechnych:
- określanie okazywania sobie uczuć przez osoby nieheteronormatywne jako „obnoszenie się”;
- odmawianie dostępu do dóbr i usług ze względu na orientację seksualną;
- ostracyzm i izolacja w kręgach społecznych i zawodowych;
- przemoc ekonomiczna w stosunku do homoseksualistów;
- cyberprzemoc;
- problemy z dostępem do służby zdrowia;
- określanie orientacji seksualnej jako „mody” lub sugerowanie, że jest to kwestia wyboru.
Wpływ homofobii na osoby nieheteronormatywne
Osoby dotkniecie dyskryminacją ze względu na orientację seksualną cierpią codziennie. Na poziomie indywidualnym osobom LGBT doskwiera wiele symptomów typowych dla prześladowanych jednostek. Bardzo powszechna jest obniżona samoocena oraz stany depresyjne i lękowe.
Bardzo często zjawisko homofobii rozpoczyna się już w szkole i dotyka bardzo młodych osób. Nastolatkowie prześladowani ze względu na orientację seksualną, czy tożsamość płciową uciekają się do samookaleczeń. Niejednokrotnie dochodzi również pośród nich do prób samobójczych, które bywają niestety udane.
Przemoc werbalna i fizyczna wobec osób homoseksualnych jest w Polsce bardzo powszechna. Uderza przede wszystkim w dyskryminowane jednostki, jednak nie pozostaje bez wpływu na społeczeństwo. Chociaż udział procentowy osób LGBT+ w społeczności nie jest łatwy do ustalenia, to jednak codziennie w wyniku społecznej homofobii cierpią tysiące osób.
Homofobia a religia
Nie da się ukryć, że dyskryminacja osób nieheteronormatywnych bardzo często bywa usprawiedliwiana kwestiami religijnymi. Negatywny stosunek do gejów i lesbijek mają bowiem wszystkie najważniejsze religie monoteistyczne: chrześcijaństwo, islam oraz judaizm.
W niektórych odłamach protestantyzmu homofobia jest zdecydowanie mniejsza. Na osoby LGBT+ otwarci są między innymi unitarianie oraz przedstawiciele Kościoła luterańskiego Szwecji. W tym ostatnim od 2009 roku udzielane są śluby osób tej samej płci.
W Polsce znaczna ilość przykładów homofobii społecznej wynika z działalności Kościoła katolickiego, którego władze od lat rozwijają poruszają kwestię nieheteronormatywności w wyjątkowo złym świetle. Przekłada się to wyraźnie na cały dyskurs medialny i społeczny.
Działania przeciwko homofobii
W Polsce od lat działa wiele organizacji, których zadaniem jest przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. Za najstarszą uznaje się Kampanię Przeciw Homofobii. Ta organizacja pozarządowa powstała już ponad dwie dekady temu – 11 września 2001 roku. Z jej inicjatywy powstały takie głośne akcje jak na przykład wystawa fotografii „Niech nas zobaczą”. KPH jest także odpowiedzialna za wydawanie magazynu „Replika”.
Co roku 17 maja świętuje się obchody Międzynarodowego Dnia Walki z Homofobią. Jak pokazuje przykład krajów zachodnich, najlepszym lekarstwem na homofobię jest doświadczenie realnego kontaktu z osobami LGBT+. Jak każde uprzedzenie wynika ona bowiem przede wszystkim z niewiedzy i postrzeganie całej (niemałej zresztą) grupy ludzi przez pryzmat uprzedzeń i stereotypów.
Homofobia – podsumowanie
Homofobia, tak samo jak bifobia, czy transfobia to zjawiska o szerokim znaczeniu. Z definicji opierają się one na uprzedzeniach, które nie mają żadnego odzwierciedlenia w faktach. Na szczęście w ostatnich latach podejmuje się coraz więcej działań na rzecz zmiany dyskursu wobec osób nieheteronormatywnych. Polskie społeczeństwo nadal ma na tym polu bardzo wiele do zrobienia.
Zobacz także:
- Bifobia – uprzedzenia i dyskryminacja osób biseksualnych. Sprawdź, jakie są skutki bifobii oraz jak jej przeciwdziałać
- Transfobia – nienawiść, która zabija. Sprawdź, z czego wynika uprzedzenie wobec osób transpłciowych
- Terapia konwersyjna – pseudonaukowa praktyka, która niszczy życie. Na czym polega „leczenie homoseksualności”?
- Poliseksualizm – co to za orientacja i jakie osoby się z nią utożsamiają?
- Aseksualizm, czyli brak popędu seksualnego. Kim są osoby aseksualne?