Androgynia jest niezwykle starym określeniem, jednak nadal wiele osób ma wątpliwości co do tego, kogo ono dotyczy. Sprawdź, czym jest androgynia, jaka jest historia tego terminu i jakie są symbole związane z osobami androgynicznymi.
Większości osób z naszego społeczeństwa został wpojony bardzo ścisły binarny podział na wyłącznie dwie płcie. Kobiecość i męskość charakteryzują inne cechy, sposób ubierania się oraz zostają im przypisane różne role społeczne. Wbrew temu, co chcą sądzić niektórzy, nie jest to stan naturalny – istnieją bowiem sytuacje, w których osobowość, wygląd i zachowanie posiadają cechy mieszane. Najczęściej określa się je jako androgynię. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o tym określeniu i co dokładnie się z nim wiąże, zapoznaj się z poniższym artykułem.
Czym jest androgynia?
Androgynią określa się sytuację, w której zachowania, ekspresję oraz role płciowe charakteryzują się zarówno męskimi, jak i żeńskimi aspektami. Osoby androgyniczne mogą mieć dowolne cechy biologiczne, tożsamość płciową oraz orientację seksualną; zazwyczaj jednak powyższy styl i sposób zachowania przyjmowane są przez osoby niebinarne. Poprzez specyficzny ubiór, aktywność i ekspresję, często nie da się określić, jakiej dana osoba jest płci.
Termin androgynia pochodzi z języka starogreckiego. Słowo aner oznacza „mężczyzna”, natomiast gune – „kobieta”.
Historia pojęcia androgynia
Androgynia w starożytność
U starożytnych Sumerów osoby interpłciowe oraz androgyniczne były związane z kultem bogini Inanny, a w innych, późniejszych kulturach Mezopotamii, jej odpowiedniczki Isztar. Androgynia była popularna także w kulturze starogreckiej. Najlepiej znana historia pochodzi z „Uczty” Platona, a konkretnie z części „Mowa Arystofanesa”. Mit, który zostaje przywołany, opisuje początki powstania ludzi. Niegdyś składali się z dwóch osób, złączonych ze sobą plecami. Mężczyźni przybyli ze słońca, kobiety z ziemi, natomiast osoby płci obojga z księżyca. Ci ostatni próbowali przeciwstawiać się woli bogów; Zeus postanowił zatem ich przepołowić, jako karę i przestrogę przed dalszym sprzeciwianiem się bogom.
Różnorodne hipotezy o androgynizmie będącym pierwotnym, doskonałym stanem człowieka, były promowane przez wczesnochrześcijańskich filozofów i przywódców religijnych, jak Filon z Aleksandrii, Grzegorz z Nyssy i Orygenes. Ponadto koncepcja androgynii była niezwykle ważna dla różnorodnych alchemików,
Czasy nowożytne i androgynia
Zainteresowanie androgynią przetrwało do czasów nowożytnych. Jego znaczeniem zajmował się m.in. niemiecki mistyk Jakob Bohme oraz szwedzki filozof Emanuel Swedenborg. W połowie XVIII wieku popularny był natomiast tzw. styl macaroni. Mężczyźni z wyższych sfer przywdziewali duże peruki i odzienie inne od ówczesnej, typowej mody męskiej; ponadto dostosowywali oni swój sposób mówienia i zachowania do stylu sentymentalnego i nieco androgenicznego.
Androgynia – psychologia, płeć i ekspresja płciowa
Związek płci biologicznej z androgynią
Historycznie androginiczność była przypisywana przede wszystkim osobom interpłciowym; do dnia dzisiejszego niektórzy stosują terminy „hermafrodytyzm” i „androgynizm” wymiennie. Współcześnie chodzi przede wszystkim jednak o nieumiejętność rozpoznania płci danej osoby, w oparciu wyłącznie o widoczne na pierwszy rzut oka cechy zewnętrzne. Wygląd genitaliów nie gra tutaj roli: mamy do czynienia zarówno z androgynicznymi mężczyznami, jak i kobietami, a także osobami o cechach biologicznych obu płci.
Psychologia androgynii – co mówią o niej badania?
Najsłynniejsze badania psychologiczne prowadzone w przypadku androgynii zostały przeprowadzone przez Sandrę Bem w latach 70 XX wieku. Jej kwestionariusz ról płciowych (Bem Sex-Role Inventory) klasyfikuje poszczególny osoby ze względu na posiadanie jednej z czterech ról płciowych: męskiej, żeńskiej, androgynicznej i nieokreślonej. Przez posiadanie cech zarówno męskich, jak i kobiecych, jednostki androgyniczne są o wiele bardziej elastyczne pod względem przyjmowania ról płciowych. Charakteryzować je ma większa kreatywność oraz lepsze zdrowie psychiczne.
Do podobnych wniosków doszli badacze Janet Spence, Joy Stapp oraz Robert Helmreich. Kwestionariusz znany pod nazwą Personal Attributes Questionnaire (PAQ) pozwolił określić, że osoby o cechach androgynicznych wykazywały wyższy poziom kompetencji typu zarówno męskiego, jak i kobiecego – są zatem bardziej elastyczni względem ról płciowych.
Ekspresja płciowa osób androgynicznych
Ekspresja płciowa to zarówno sposób ubierania, jak i ton głosu, manieryzmy, poruszanie się i zachowanie. W przypadku androgynii granice pomiędzy stereotypowo męskimi i żeńskimi cechami się zacierają. Osoby, które chcą być postrzegane jako androgyniczne, mieszają ze sobą np. różne elementy mody, dobierają konkretny makijaż itp.
W niektórych kulturach taka ekspresja płciowa jest dobrze widziana, a wręcz celebrowana. W innych, natomiast szczególnie ściśle trzymających się dualnego podziału na role płciowe, androgynia jest postrzegana jako zaburzenie „naturalnego” porządku.
Symbole przypisywane osobom androgynicznym
W starożytności symbolem osób androgynicznych był Kaduceusz – różdżka stworzona przez Tejrezjasza, który został na pewien czas zamieniony w kobietę. Z androgynią kojarzony jest także Rebis, czyli postać łącząca w sobie męskie i kobiece cechy, czasami otoczona ciałami niebieskimi. Warto także wspomnieć o innym symbolu, tzw. krzyżu słonecznym: łączy on w sobie pierwiastek męski (krzyż) z kobiecym (okrąg).
Androgynia – podsumowanie
Cechy typowo kobiece, czy te przypisywane wyłącznie mężczyznom, według wielu stanowią wyłącznie sztuczne konstrukty społeczne. Opiekuńczość, odwaga, delikatność, czy racjonalność mogą być przypisane każdemu, niezależnie od tożsamości. Mimo to w większości kultur osoby, których ekspresja płciowa zawiera w sobie cechy obu płci, uważane są za przykład jednostek androgynicznych. Ponadto sami zainteresowani dążą do złączenia cech różnych tożsamości, sprzeciwiając się w ten sposób binarności płciowej, która z różnych powodów może je ograniczać.
Zobacz także:
- Pangender – płeć, która nie posiada granic. Przekonaj się, kim jest osoba pangender
- Genderfluid – co to oznacza? Poznaj najważniejsze informacje o osobach genderfluid
- Genderqueer – co to znaczy i czy różni się od niebinarności? Dowiedz się wszystkiego o tożsamości płciowej genderqueer
- AFAB – co oznacza ten skrótowiec i czy może on być uznany za określenie transfobiczne?
- Cisgender – kim jest osoba cispłciowa i skąd wziął się ten termin? Dowiedz się wszystkiego o cispłciowości