Zmiana płci w Polsce, a raczej jej korekta, to proces wieloetapowy, skomplikowany i bardzo kosztowny. Ponadto wymaga on dostosowania się do nieco niejasnych, nieuregulowanych przepisów prawnych. Dowiedz się wszystkiego o procesie tranzycji w Polsce.
Poddanie się korekcie płci w Polsce należy do działań niezwykle złożonych, okupionych często dużym stresem i nadszarpnięciem budżetu. Mimo to osoby transpłciowe, którym udało się ujednolicić swoją tożsamość z zewnętrznymi cechami płciowymi, odczuwają z jej powodu głównie euforię. Przekonaj się, jak wygląda zmiana płci w Polsce, od strony medycznej i prawnej.
Czym jest korekta płci?
Korekta płci, nazywana niekiedy niepoprawnie zmianą płci, jest szeregiem działań i zabiegów, których podejmuje się osoba transpłciowa. Transpłciowość jest poczuciem przynależności do określonej płci, innej od tej, którą przypisano danej osobie przy narodzinach. Zabiegi korekcyjne mają za zadanie je ujednolicić i pomóc w uporaniu się z problemami natury psychicznej, związanymi z niedopasowaniem płciowym (np. dysforia płciowa).
Dlaczego mówimy korekta, a nie zmiana płci?
Zmiana płci nadal jest powszechnie stosowanym określeniem. Warto jednak pamiętać, że ów termin nie jest poprawny i nie powinno się go używać – zamiast tego stosuje się określenie korekta lub ustalenie płci. Dlaczego?
Tożsamości płciowej osób trans nie można zmienić – poprzez liczne zabiegi i operacje dochodzi jedynie do dopasowania i korekty cech zewnętrznych. Ponadto warto pamiętać, że jest to długi i skomplikowany proces, którego określenie „zmiana płci” po prostu nie oddaje. Pamiętajmy zatem, aby stosować określenie „korekta” albo „ustalenie” (w przypadku zmian metrykalnych).
Proces tranzycji
Jak wskazuje Fundacja Trans-Fuzja, w Polsce nie istnieją standardy ani ścisłe procedury, którym muszą poddać się osoby transpłciowe. Przyjmuje się, że do postawienia diagnozy należy odbyć konsultację z psychologiem, psychiatrą i seksuologiem, a ponadto poddać się różnorodnym badaniom.
Konsultacje ze specjalistami – seksuolog
Najważniejszą opinią, o jaką należy się postarać, jest ta uzyskana przez seksuologa. To on będzie towarzyszył pancjentowi w całym procesie tranzycji, wyjaśniał poszczególne jej etapy i kierował na dodatkowe badania. Ma on także za zadanie dociec, czy pacjent kwalifikuje się do rozpoczęcia procesu korekty płci.
Plusem jest, kiedy seksuolog posiada także i inną specjalizację, np. endokrynologiczną lub psychiatryczną. Wówczas do tego samego lekarza można zgłosić się w ramach NFZ – warto bowiem wiedzieć, że konsultacje seksuologiczne nie są refundowane.
Konsultacja z psychiatrą
Zazwyczaj do uzyskania potrzebnej opinii, wystarcza jedna konsultacja psychiatryczna. Specjalista ma za zadanie stwierdzić, czy nie istnieją żadne psychiczne przeciwskazania do rozpoczęcia procesu tranzycji.
Konsultacja z psychologiem
Konsultacja psychologiczna na NFZ odbywa się po uzyskaniu skierowania od lekarza-internisty. W przypadku prywatnej wizyty nie jest ono potrzebne.
Terapia hormonalna
Po uzyskaniu niezbędnych opinii, osoba transpłciowa może zostać skierowana na terapię hormonalną. W Polsce testosteron czy estrogen są wydawane wyłącznie na receptę. Chociaż nie ma żadnych precyzyjnych przepisów, które określałyby, który lekarz może je przepisać, najczęściej podejmuje się tego endokrynolog. Dba on także o dopasowanie odpowiedniej dawki hormonów oraz zlecenie szczegółowych badań swojego pacjenta.
Hormonoterapia ma na celu wytworzenie drugorzędnych cech płciowych, typowych dla kobiet lub mężczyzn. W przypadku przyjmowania hormonów żeńskich, można liczyć na efekty takie jak m.in.:
- powiększenie piersi;
- zmniejszenie objętości jąder i prostaty;
- zanik owłosienia męskiego;
- zmniejszenie tkanki mięśniowej;
- obniżenie libido.
Z kolei testosteron, przepisywany mężczyznom, powoduje zmiany takie jak:
- obniżenie tembru głosu;
- owłosienie twarzy i ciała;
- zwiększenie libido;
- powiększenie łechtaczki;
- zwiększenie tkanki mięśniowej.
Operacja korekty płci
Korekta płci składa się na zabiegi, które można wykonywać bez uzgodnionych danych oraz te, do których jest to wymagane. Polskie prawo wyraźnie mówi, że pozbawienie płodności drugiego człowieka jest karalne. Dlatego też wszelkie operacje na narządach rozrodczych wykonuje się dopiero kiedy zmiana płci metrykalnej zostanie już ustalona.
Do zabiegów z zakresu chirurgii estetycznej zaliczamy m.in.:
- mastektomię lub powiększenie piersi;
- piłowanie jabłka adama;
- feminizacja głosu oraz twarzy.
Operacje korekcyjne o większym stopniu trudności i poważniejsze dla ludzkiego organizmu, obejmują takie zabiegi jak:
- orchidemtomia (usunięcie jąder);
- histerektomia (usunięcie macicy);
- metoidioplastyka i falloplastyka (utworzenie penisa);
- waginoplastyka (utworzenie pochwy).
Procedura korekty płci metrykalnej
Polskie prawo nie reguluje wprost zagadnienia ustalenia płci metrykalnej. Przyjęło się jednak, że poczucie przynależności do danej płci jest uznawane za dobro osobiste. Podlega ono w związku z tym ochronie powództwa w drodze o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c.
W Polsce jedynym sposobem na prawne ustalenie płci, jest zatem wytoczenie powództwa o jej ustalenie. W sprawie stroną pozwaną są rodzice osoby transpłciowej, a w przypadku ich braku, pozwany zostaje kurator.
Wytoczenie powództwa musi zostać poprzedzone opiniami psychologa oraz seksuologa. Ponadto sąd może przesłuchiwać świadków lub powołać innego biegłego lekarza do przeprowadzenia dodatkowych badań. Podczas konstruowania pozwu warto mieć przygotowane imię, które ma widnieć w nowych dokumentach. Po przychyleniu się sądu do wniosku i uprawomocnieniu się wyroku, następuje proces wprowadzania zmian w dowodzie osobistym, paszporcie, prawie jazdy itd. Osoba transpłciowa otrzyma także nowy numer PESEL.
Po uzyskaniu nowych dokumentów, można starać się także o korektę danych np. w dyplomach z uczelni. Warto pamiętać, że w akcie urodzenia pojawi się jedynie niewielka wzmianka o korekcie płci. „Stara” płeć oraz imię pozostaną bez zmian.
Korekta płci w Polsce – podsumowanie
Tranzycja jest skomplikowaną drogą, która pochłania mnóstwo czasu i pieniędzy. Mimo to większość osób transpłciowych, które się na nią zdecydowały, zgodnie twierdzą, że warto się jej podjąć!
Zobacz także:
- Trans-kobieta – dowiedz się wszystkiego o osobach trans oraz o procesie tranzycji
- Ile kosztuje zmiana płci? Sprawdź, jaka jest cena operacji i terapii hormonalnej
- Tranzycja – sprawdź, na czym polega proces korekty płci u osób transpłciowych
- Operacja zmiany płci – rodzaje i przebieg korekty płci. Poznaj najważniejsze informacje
- AFAB – co oznacza ten skrótowiec i czy może on być uznany za określenie transfobiczne?