Mimo licznych postępów medycyny, AIDS jest wciąż niebezpieczną i mało zrozumianą chorobą. Najskuteczniejszym sposobem walki z nią jest jej zapobieganie. W jaki sposób HIV i AIDS są ze sobą powiązane? Jak z nimi walczyć?
Swoimi początkami AIDS sięga lat 80 XX wieku. Już w 1981 roku choroba ta urosła do przerażających rozmiarów – początkowo odnotowano zaledwie jej 5 przypadków, a jeszcze tego samego roku doszło do 158 śmierci. Początkowo kojarzono ją wśród homoseksualnych mężczyzn i osób przyjmujących dożylnie narkotyki. Jednak z czasem zauważano ją także wśród kobiet i niemowląt zakażonych matek. Od początku epidemii do 2015 roku, wirus HIV i choroba AIDS były powodem śmierci około 35 milionów osób – i wciąż pozostają niebezpiecznym zagrożeniem.
Co to jest zespół nabytego niedoboru odporności?
AIDS to skrót od angielskiego terminu acquired immune deficiency syndrome, co tłumaczy się na zespół nabytego niedoboru odporności. W jaki sposób łączy się z wirusem HIV? Te skróty są ze sobą ściśle powiązane, bowiem AIDS to groźna choroba wywoływana przez ludzki wirus niedoboru odporności – HIV. W efekcie jej rozwoju, odporność zakażonej osoby zostaje znacznie osłabiona i nie funkcjonuje prawidłowo. W skrócie – nieleczone zakażenie wirusem HIV po latach rozwoju i namnażania w organizmie przeistacza się swój ostatni etap, czyli AIDS.
Wirus HIV w Polsce
Według danych Krajowego Centrum ds. AIDS Ministerstwa Zdrowia, w Polsce może żyć nawet 35 tysięcy zakażonych osób, z czego nawet co druga osoba może być tego nieświadoma. Państwowy Zakład Higieny przeprowadził badania, na podstawie których pomiędzy 1985 r. a 2019 rokiem stwierdzono:
- zakażenie HIV u 25544 osób;
- 3768 zachorowań na AIDS;
- 1429 przypadków śmierci spowodowanej tą chorobą.
Przyczyny rozwoju AIDS
Istnieją dwa rodzaje chorobotwórczego wirusa:
- HIV-1 – to najpowszechniej spotykana odmiana. która stanowi aż około 95% wszystkich światowych zakażeń;
- HIV-2 – występuje głównie w Afryce Zachodniej, a w pozostałych częściach świata jest rzadko spotykany. Jest też mniej zakaźny niż typ 1, a postępowanie AIDS na jego skutek jest też wolniejsze.
Zakażenie wirusem dochodzi wówczas, gdy do krwi zostanie dostarczone odpowiednio duże jego stężenie. Nie jest to możliwe przez kontakt ze łzami, śliną ani skórą nosiciela. Transmisja wirusa jest następuje przez:
- krew – jest to główna przyczyna rozwoju AIDS. Do zakażenia dochodzi poprzez wstrzyknięcie lub przetoczenie krwi skażonej. Narażeni na to są szczególnie narkomani, którzy przyjmują substancje psychoaktywne drogą dożylną. Zagrożenie stanowią także nieodkażone nożyki, golarki, cążki, narzędzi fryzjerskie itp.;
- nasienie;
- preejakulat;
- wydzielinę z pochwy – wiąże się to nie tylko z transmisją choroby na partnera podczas stosunku płciowego, ale też na dziecko, podczas porodu;
- wydzielinę z odbytnicy;
- mleko karmiącej matki;
- zakażone tkanki, które nie zostały utrwalone formaliną;
- płyn mózgowo-rdzeniowy;
- płyn stawowy;
- płyn opłucnowy;
- płyn osierdziowy;
- płyn otrzewnowy.
Choć HIV i AIDS nie są jednoznacznie chorobami wenerycznymi to zwykle właśnie z tym się kojarzą. Kontakt seksualny z nosicielem wirusa jest często jednoznaczny z zarażeniem się patogenami. Wirus z łatwością penetruje tkanki uszkodzonej błony śluzowej.
Rozpoznanie zakażenia HIV
W momencie przedostania się HIV do krwi, zaczyna się tam rozmnażać. Dochodzi wówczas do tzw. ostrej choroby retrowirusowej, która może trwać od kilku dni nawet do kilku miesięcy. Do jej objawów należą:
- charakterystyczna, plamkowo-grudkowa wysypka, podobna do różyczki. Pojawia się przede wszystkim na twarzy, tułowiu i kończynach;
- tendencja do szybszego męczenia się niż zwykle;
- bóle głowy;
- bóle mięśni i stawów;
- widoczny spadek masy ciała;
- przewlekłe osłabienie organizmu;
- powiększenie węzłów chłonnych – mogą być one drobne, twarde, duże, asymetryczne, bolesne lub nie;
- ból gardła i jego stany zapalne;
- zmiany o charakterze wrzodziejącym pojawiające się wewnątrz jamy ustnej, na przełyku i w okolicy narządów płciowych;
- stany podgorączkowe i gorączka;
- półpasiec;
- zauważalne pocenie się w nocy;
- przewlekłe biegunki.
Jeśli zauważysz u siebie którekolwiek spośród powyższych symptomów, koniecznie wykonaj test na HIV. Jak najwcześniejsze rozpoznanie i rozpoczęcie terapii zmniejsza ryzyko groźnych konsekwencji. Gdy na skutek rozwoju wirusa dochodzi do AIDS, ilość limfocytów we krwi zmniejsza się do tak niskiej wartości, że może stanowić przyczynę śmierci. Organizm nie może dłużej się bronić i zwiększa się przy tym ryzyko powstawania innych chorób towarzyszących, w tym także nowotworów.
Test na HIV warto wykonać także profilaktycznie. Jest to badanie bezpłatne i łatwo dostępne na terenie całej Polski. Zaleca się je osobom, które:
- nie stosowały środków ochrony podczas stosunku analnego, pochwowego, a nawet oralnego;
- w przeszłości cierpiały na chorobę przenoszoną drogą płciową;
- miały wykonywany tatuaż lub piercing niesterylnymi przyrządami;
- miały wiele partnerów seksualnych i nigdy nie wykonywały testu, w związku z czym nie mogą wiedzieć, czy są zakażeni. Większa liczba partnerów oznacza potencjalne wyższe ryzyko zakażenia.
Objawy AIDS
Gdy już doszło do zachorowania na AIDS u osoby zakażonej HIV, stopniowo zaczynają pojawiać się następujące objawy:
- duszność;
- kaszel;
- pocenie się w nocy;
- bóle głowy;
- uczucie dezorientacji;
- przedwczesna demencja;
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
- grzybica pojawiająca się w przewodzie pokarmowym;
- ostre, przewlekłe biegunki;
- bolesne kolki jelitowe;
- wysypki;
- łysienie;
- powiększenie węzłów chłonnych.
Nieleczone zakażenie – konsekwencje upośledzonej odporności
U większości osób z pozytywnym wynikiem testu, wirus upośledzenia odporności przekształca się w AIDS w przeciągu około 10 lat. Pacjent najczęściej umiera w trakcie kolejnych dwóch lat od tego momentu.
W celu wydłużenia życia chorego stosuje się leczenie antyretrowirusowe. Agresywna terapia HAART pozwala przeżyć nawet ponad 10 lat. AIDS pozostaje wciąż chorobą nieuleczalną, dlatego ważne jest dbanie o swoje zdrowie na wszelkie możliwe sposoby. Używki, w tym szczególnie papierosy, mają duży wpływ na obniżanie odporności i mogą przyspieszać postępowanie choroby.
Terapia HAART
Jest to agresywna terapia antyretrowirusowa. Polega na podawaniu choremu mieszanki trzech spośród pięciu poniższych leków:
- inhibitory proteazy;
- nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy;
- nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy;
- inhibitory integrazy;
- inhibitory wejścia.
Powszechnie stosowane są dwa rodzaje mieszanek, które uniemożliwiają namnażanie się wirusa. W ten sposób możliwe jest także zwiększenie liczby limfocytów i odbudowywanie uszkodzonego układu odpornościowego. Jest to jednak niezwykle kosztowna terapia, która niestety nie jest stuprocentowo skuteczna. Powoduje też szereg nieprzyjemnych skutków ubocznych.
Jak uniknąć zakażenia HIV i AIDS?
Leczenie AIDS jest dość trudne i nie zawsze przynosi pożądane efekty, dlatego tak wiele uwagi przywiązywanej jest do zmniejszania ryzyka zakażenia wirusem HIV. Co istotne, nie dotyczy to wyłącznie osób chorych na AIDS, ale też całego społeczeństwa. Do głównych metod zapobiegania AIDS należą:
- unikanie kontaktu z potencjalnie skażonymi igłami i strzykawkami, a nawet golarkami lub innymi przyrządami, które mogły mieć kontakt z krwią nieznanej osoby;
- powstrzymanie się od częstej zmiany partnerów, a szczególnie niezabezpieczonego seksu z przypadkowymi osobami. Używanie prezerwatyw nie stanowi całkowitej ochrony, lecz w dużej mierze zabezpiecza przed infekcjami. Stosunek analny jest przy tym bardziej ryzykowny niż pochwowy;
- używanie wyłącznie jednorazowych, sterylnych sprzętów do wstrzykiwań.
Obecnie nie istnieje żadna skuteczna szczepionka przeciwko zespołowi nabytego upośledzenia układu odpornościowego. Nie ma też możliwości jego całkowitego wyleczenia. Dlatego też przestrzeganie metod profilaktycznych i ograniczenie potencjalnych dróg zakażenia jest tak istotne.
Im szybsze wykrycie infekcji, tym większa szansa na długie życie. Przyjęcie leków antyretrowirusowych w przeciągu około 2-3 godzin od zakażenia może pozwolić nawet całkowicie uniknąć zachorowania. Pamiętaj więc, że czas jest w tym przypadku niezwykle istotny.
Dzięki zwiększonej świadomości o zagrożeniach, jakie niesie ze sobą ta choroba, nowe zakażenia HIV znacznie zmalały od lat 80 i 90. AIDS niestety wciąż pozostaje chorobą śmiertelną i nieuleczalną, choć nieustannie trwają badania nad lekami. Obecnie najważniejsze jest ścisłe przestrzeganie metod zapobiegawczych, profilaktyczne badanie się i jak najszybsza reakcja w przypadku wystąpienia zakażenia. Testy na obecność wirusa są darmowe, bezbolesne i łatwo dostępne – jeśli więc podejrzewasz u siebie ryzyko infekcji, koniecznie niezwłocznie udaj się na takie badanie.
Zobacz także:
- Mam HPV – co z seksem? Jak nie zarazić partnera lub partnerki?
- Mięczak zakaźny – objawy, rozpoznanie i leczenie
- Choroby przenoszone drogą płciową – infekcje weneryczne
- WZW B i wirus HBV – wirusowe zapalenie wątroby typu B
- Opryszczka narządów płciowych – przyczyny, objawy oraz leczenie